MATHILDE, 14 maart

Luc Cielen in Rinkkrant 919 van 10 maart 2006


De naam betekent: machtige strijdster.

Als voornaam kennen we haar ook onder de vorm van: Mathilde - Mathildis - Mathilda - Mathilla - Mechtildis - Mechthildis - Maude - Matilde - Matylda - Hilda - Hilde - Hylkje - Machteld - Mat - Matje - Tilda - Tilly - Maud - Matty - Mathild.

Als familienaam komen voor: Hild - Hilde - Hilden - Hildgen - Hilt - Hilte.


De Mathilde die later als heilige vereerd zal worden, werd geboren rond 895 in Engern in Sachsen (Duitsland). Ze was een dochter van Theodoric, een Saksische graaf uit het geslacht van WIDUKIND, de grote tegenstander van Karel de Grote die na zware gevechten de vlucht moest nemen naar Denemarken; daarna terugkeerde en Karel de Grote overwon. De volgende veldslag verloor hij echter weer en bekeerde zich tot het christendom. Toen hij zich liet dopen was Karel de Grote zijn peter.

Ze kreeg haar opleiding in het klooster Erford, waar grootmoeder Mathildis abdis was.

In 909 huwde ze met Hendrik I de Vogelaar.

 

Waarom heette haar echtgenoot de Vogelaar?

Er zijn twee legenden over: de eerste vertelt dat hij volop bezig was met zijn hobby: vogels vangen. Terwijl hij vinken en lijsters in zijn netten probeerde te strikken of met lijmtakken trachtte te verschalken, kwamen er plots boodschappers te paard bij hem, die voor hem knielden en hem aanspraken met de titel van keizer. Zo vernam hij dat hij tot dat hoogste ambt was uitverkoren. Een ambt dat hij ten zeerste ambieerde overigens. De tweede vertelt dat hij zodanig veel met zijn haviken op jacht was, dat men hem deze bijnaam om die reden heeft gegeven. Of er waarheid in deze legenden steekt? Weinig waarschijnlijk. Zijn bijnaam heeft hij hoogstwaarschijnlijk slechts te danken aan een leesfout: Henricus de Dinkelare is later Henricus der Finkler geworden.

Mathilde en haar Vogelaar kregen vijf kinderen. Onder hen drie zoons: Hendrik, lievelingszoon van Mathilde, de latere keizer Otto I en Bruno de Grote, aartsbisschop van Keulen werden de meest bekende.

 

In 936 sterft Hendrik I de Vogelaar door een beroerte. Mathilde blijft alleen over met de kinderen, die ondertussen al volwassen waren, en moet met lede ogen aanzien hoe zij elkaar bekampen om de macht. Zij steunt Hendrik, maar het is Otto die de keizerskroon verkrijgt. Hendrik komt in opstand tegen zijn broer en Mathilde steunt hem nog maar eens daarbij. Maar weer is het vruchteloos. Het wordt zelfs nog erger. Op een bepaald moment keren Otto en Hendrik zich tegen hun moeder omdat zij de familiebezittingen zwaar aangetast heeft door haar vrijgevigheid. Otto ontneemt haar zelfs haar erfdeel. Mathilde ziet het niet meer zitten en treedt in als benedictines in het klooster van Quedlinburg, dat zij gesticht heeft, in de omgeving van de stad Halle.

 

Jaren later, als Otto stevig in het zadel zit en zijn macht en rijkdom stabiel zijn, mag zij terugkeren aan het hof. Hendrik komt weer in opstand, maar moet het onderspit delven. Mathilde is diep bedroefd om de ondergang van haar lievelingszoon. Toch slaagt ze erin het vertrouwen van Otto te winnen en mag hem als regentes vervangen wanneer hij naar Rome reist om zich daar tot keizer te laten kronen.

 

Mathilde stichtte ook de kloosters van Nordhausen, Engern en Pölde. In dat laatste klooster verbleven niet minder dan 3.000 monniken.

Ze sterft op 14 maart 968 en werd daarna geroemd om haar wijsheid en openheid.

 

Ze werd bijgezet in de domkerk van Quedlinburg op de Slossberg, waar ook haar man Hendrik I zijn laatste rustplaats heeft gekregen.

Op haar ziekbed biechtte ze bij haar kleinzoon Wilhelm, aartsbisschop van Mentzingen, die echter nog vóór haar stierf (12 dagen eerder). Daarom biechtte ze daarna nog maar eens, maar nu in het openbaar. Ze legde zich dan neer op een neteldoek en bestrooide haar hoofd met as. Zo stierf ze.


In de legenden komen enkele verwijzingen naar haar voor. Zo zou Mathilde elke ochtend gewekt zijn voor de vroegmis door een haan die daarvoor speciaal kraaide. Op een keer had een hinde een kruikje met miswijn ingeslikt en dreigde te stikken, maar Mathilde redde het arme dier. Waarbij de vraag rijst hoe die hinde aan dat kruikje miswijn kon komen. Toen haar man ziek was en stervende trok ze zich terug in de kerk om er te bidden. Toen het volk begon te wenen, wist ze dat Hendrik gestorven was. Ze deed dan haar juwelen af en gaf ze aan de priester als teken dat ze vanaf dat moment afstand deed van het wereldse leven.


Enkele naamgenoten


Mathilde (11e eeuw), dochter van Boudewijn V, Graaf van Vlaanderen. Gehuwd met Willem de Veroveraar. Zij liet samen met haar man in Caen, hoofdstad van Normandië, kerken en kloosters bouwen. De meest gekende en best bewaarde zijn de Abbaye aux Hommes en de Abbaye aux Dames. In de kerk van de Heilige Drievuldigheid die bij het laatstgenoemde klooster hoort, ligt zij begraven. Tijdens haar leven werd in Bayeux het bekende ‘Tapisserie de Bayeux’ gemaakt. Het is een wollen doek van 70 meter lang en 50 cm hoog, waarop de verovering van Engeland door Willem de Veroveraar in 1066 staat geborduurd.


Mathilde (1102-1167), echtgenote van de Duitse keizer Hendrik V. Zelf was ze de dochter van de Engelse koning Hendrik I. Toen haar echtgenoot overleed volgde zij haar vader op als koningin van Engeland en hertogin van Normandië. Daar ging in Engeland lang niet iedereen mee akkoord, zodat er een burgeroorlog losbarstte. Die eindigde pas toen Mathilde besloot zich terug te trekken uit Engeland en zich in Rouen vestigde. Haar zoon Hendrik (weer een Hendrik) werd wél als koning van Engeland aanvaard.


Mathilde “La Grande Contessa” (1046-1115): markgravin van Toscane. Tijdens haar leven gebeurde de legendarische knieval van de Duitse keizer (Hendrik IV) tegenover de paus (Gregorius VII) in haar kasteel Canossa. Aan die gebeurtenis hebben we ook in het Nederlands nog een uitdrukking overgehouden: ‘Naar Canossa gaan’ wat wil zeggen: zich onderwerpen. Of in een andere vorm: ‘De gang naar Canossa maken’ = In het openbaar boete doen. Deze Mathilde lag aan de basis van de bloei van Florence (Firenze).


Mathilde van Portugal (12e eeuw), gravin van Vlaanderen, echtgenote van Filips van de Elzas. Zij ondertekende de Vrede van Atrecht, waardoor een goot deel van Vlaanderen werd afgestaan aan de Franse koning Filips II August. Dit deel van Vlaanderen is het huidige Frans-Vlaanderen dat nog steeds deel uitmaakt van Frankrijk.


Mathilde Santing (°1958) Nederlandse zangeres van het lichte lied.


Mathilde Wesendonk: grote liefde van en bron van inspiratie voor Richard Wagner


Mathilde d’Udekem d’Acoz: Echtgenote van Prins Philippe Léopold Louis Marie, kroonprins van België, logopediste.


Schipper naast Mathilde: Vlaams tv-feuilleton uit de beginjaren van de Vlaamse televisie. De rol van schipper werd gespeeld door Nand Buyl, die nu ook optreedt in de soap Thuis.


Mathilde Mauté de Fleurville (19e eeuw): verloofde van de dichter Paul Verlaine.


Mathilde Dembowski: de grote maar teleurstellende liefde van de Franse auteur Stendhal (Le rouge et le noir)


Mathilde Zemlinsky: echtgenote van componist Arnold Schönberg


Mathilde Urrutia, de vierde echtgenote van de dichter Pablo Neruda


Mathilde Bonaparte, nichtje van Napoleon.


Eugenie Mirat was de echtgenote van de Duitse romantische dichter Heinrich Heine. Wat doet zij hier in de reeks Mathildes? Heinrich noemde haar steeds Mathilde.


Hilde: juf of jufke in een kleuterklas in Rinkrank.


De geografische Mathilde:


In Darmstadt is er een Mathildenhöhe waar kunsttentoonstellingen worden gehouden.

Mathildenhütte in Neder-Saksen (Duitsland)

Mathildenhof in Brandenburg (Duitsland)

Mathildeville bij Tunis in Tunesië

Mathilden Dvor in de Kleine Karpaten in Slowakije

Matildedal in Finland

Colonia Santa Matilde (Mexico)

De ‘Pont Mathilde’ is een brug in Rouen.

Prinsesse Caroline Mathilde Alper: bergtop in Noord-Groenland

Centra Matilde: vliegveld in Venezuela

Emma Matilda Lake (USA).

Queen Maudland in Antarctica.


De botanische Mathilde:

 

De hydrangea macrophylla Mathilde is een hortensia.

De kosmische Mathilde:


Er is een planetoïde (asteroïde) die Mathilde heet. Ze meet 56 kilometer in doorsnede. Op de foto is ze vergezeld van Eros, die amper 33 km doormeter heeft.


De musicologische Mathilde:

 

Bij de volksmuzikanten zeker bekend: ‘Waltzing Matilda’ van Andrew Paterson.


De letterkundige Mathilde:

 

Die kennen de meeste leesgrage kinderen maar al te goed: het boek Matilda van Roald Dahl.