Uitspraken van Rudolf Steiner in verband met pedagogie: OVERHEID

nummer Voor de herkomst van de uitspraken (boek, bladzijde, voordracht, stad, datum): klik hier.
581 We zullen het niet kunnen riskeren dat onze kinderen na de eerste of tweede klas nog niet zo ver zijn als kinderen in het reguliere onderwijs. Na het negende jaar zullen onze kinderen er met onze methode veel beter voor staan, maar het kan zijn dat in de tussentijd, laten we zeggen aan het eind van de eerste klas, voor een of andere externe commissie moeten laten zien wat ze kunnen
907 Voor een werkelijk competente ontwikkeling van het geestesleven is er niets zo ruïneus als een ambtelijk controleapparaat. Wat het geestesleven binnen de school nodig heeft, wil het zich ten minste op een gezonde manier verder kunnen ontwikkelen, is dat er rekening wordt gehouden met alle afzonderlijke momenten die uit de levende situatie van de les zelf voortkomen. Dat kan en mag nimmer beoordeeld worden door een of andere controlerende instantie van buiten.' (R. Steiner in de derde en laatste volkspedagogische voordracht op 1 juni 1919) (E.A.Karl Stockmeyer)
908 Pas als hij binnen de staat is ingesnoerd, voelt deze opvoeding (de reguliere opvoeding in Duitsland) zich lekker en hij kan zich nog verder op zijn gemak voelen, als er op eindeloze vergaderingen besloten wordt dat wij vol vertrouwen achter onze regering staan, die er overigens in Versailles al het nodige toe bijdraagt om ons de hals af te snijden. .. dat is het gevolg van de fouten van ons onderwijssysteem... (R. Steiner in de derde en laatste volkspedagogische voordracht op 1 juni 1919) (E.A.Karl Stockmeyer)
1278 Als men in de praktijk met de inspectie te maken krijgt, dan blijkt dat toch eigenlijk alles wat er vanuit de overheid op onderwijsgebied bestaat bijzonder goed wordt gevonden, en dat wat er is opgezet als Waldorfschool als een of andere gril te beschouwen. Als iets dat men doet als men niet helemaal goed snik is! Wel, nu laat men mensen met een dergelijke gril vaak maar begaan, nietwaar, en denkt: nou we zullen wel eens zien wat dat is. Maar hoe dan ook, daarmee moet ook rekening gehouden worden. En zo probeerde ik door het volgende compromis een en ander voor elkaar te krijgen. Ik deed in een memorandum het voorstel mij met mijn gril eventueel drie jaar de tijd te laten om dan zo ver met de kinderen te zijn dat ze de aansluiting bij het gewone onderwijs zouden kunnen vinden. 
1279 Zo werkte ik dus een memorandum uit dat erop neerkwam dat de kinderen na drie volledige jaren op de benedenbouw, op hun negende jaar dus, als doel bereikt hadden dat ze op een andere school naar de vierde klas zouden kunnen gaan. Intussen echter stelde ik, wilde ik de volledige vrijheid bezitten de kinderen datgene te bieden wat voortvloeit uit de kennis omtrent de mens. Daarna verlangde ik dan weer vrijheid van het negende tot het twaalfde jaar. 
1280 Aan het eind van hun twaalfde jaar zouden de kinderen dan wederom een dergelijk doel bereikt hebben en aansluiting verkregen hebben bij het gewone uiterlijke onderwijs, evenals weer later bij het verlaten van de school. 
1281 Net zo zal het zijn als de kinderen, of liever, zoals ik al heb gezegd, de jonge dames en heren, de school verlaten om naar de universiteit of een andere vorm van hoger onderwijs te gaan, en ook de periode tussen de geslachtsrijpheid en het moment van de overgang naar het hoger onderwijs moet er volledige vrijheid zijn; dan echter moeten ze ook zo ver zijn dat ze naar elke willekeurige vorm van hoger onderwijs kunnen overstappen, want de Vrije Hogeschool in Dornach zal vanzelfsprekend nog lang niet erkend worden als iets waar mensen die in het leven vooruit willen komen naar toe kunnen gaan. 
1282 Met dit gelijk-opgaan tussen de Waldorfschool en andere scholen werd al geprobeerd om tot een overeenstemming te komen met hetgeen er op het gebied van het onderwijs nu eenmaal bestaat; om tot een zekere harmonie te komen tussen hetgeen door ons eigenlijk bedoeld is en het bestaande. Want op geen enkel punt wordt op de Waldorfschool iets nagestreefd dat niet praktisch is, maar overal, op elk punt wordt door het verwezenlijken van deze gril nagestreefd hetgeen werkelijk praktisch is. 
1338 Wij kregen op de Waldorfschool - het was voorjaar - eens iemand op bezoek, die van beroep inspecteur van het onderwijs was. Ik sprak met hem over waar men op moet letten, ook met betrekking tot de lichamelijke gezondheid, de fysieke organisatie van de kinderen. Ik vertelde hem over een kind dat weer een ander gebrek heeft, enzovoorts. Toen sprak de man stomverbaasd: Ja, maar dan zouden de leraren toch medische kennis moeten bezitten, wil dat in de school ook maar enig gewicht in de schaal leggen!
1364 Zodoende zijn wij ook in de gelegenheid zo weinig mogelijk toe te hoeven passen, wat men 'zitten-blijven' noemt, dat dus een kind nog een jaar moet blijven in de klas waarin het al een jaar gezeten heeft, opdat het daar nog knapper zal worden. Men heeft ons op de Waldorfschool zelfs berispt, omdat wij in de hogere klassen kinderen hadden zitten, waarvan de onderwijsautoriteiten vonden, dat ze hadden moeten blijven zitten. 
2200 Onze Waldorfschool werd eens bezocht door een heer die met zijn denken midden in het onderwijswezen, in het opvoedingswezen stond. Ik probeerde hem de hele geest waaruit in de Waldorfschool wordt gewerkt, uit te leggen. En toen hij dat een poosje had aangehoord en aangekeken, zei hij: Ja, maar dan zouden de leraren veel van geneeskunde moeten begrijpen, nietwaar! - Hij beschouwde het van begin af aan als een onmogelijkheid dat de leraren zo veel van geneeskunde zouden kunnen begrijpen als voor de geest van een dergelijk onderwijs nodig is. 
2201 Ik zei tegen hem: als dat eenvoudigweg uit de aard van de mens voortspruit, dan moet zo veel medisch onderwijs als voor de school nu eenmaal nodig is het vak van iedere pedagogische academieopleiding vormen. 
2362 Het andere wat ik nog zou willen aanstippen is de vraag hoe het gesteld is met onze relaties met de overheid, met de onderwijsinspectie. Daarbij mag wel gezegd worden dat het eigenlijk al een diepere betekenis heeft dat de Waldorfschool juist in Württemberg is, want Württemberg had voordat de nieuwe voorzieningen getroffen waren - die werden immers pas getroffen door het parlement na de oprichting van de Waldorfschool - Württemberg had een heel zeldzaam vrije schoolwetgeving, wat in slechts zeer weinig gebieden, die verder, uiterlijk bekeken, een veel liberaler indruk maken nog mogelijk was. 
2363 Het was zo dat ik bijvoorbeeld persoonlijk gewoon de leraren naar mijn persoonlijk oordeel kon aanstellen, zonder ernaar te moeten kijken of ze een of ander staatsexamen hadden of niet. Dat was alleen door de vrije schoolwetgeving in Württemberg mogelijk. Het is inderdaad, mag ik wel zeggen, een soort uitsparing in de wereld geweest daar in Württemberg doordat je een in de eminentste zin vrije school zo kon oprichten. 
2364 Want wat de algemene veronderstellingen van de staat betreft kon het volgende gedaan worden, en in dit opzicht kwam de Württembergse overheid ons daadwerkelijk met volledig begrip tegemoet: ten grondslag moest liggen de kennis van de mens. 
2366 Welnu daarmee stemt meestal het uiterlijke leerplan niet overeen; maar ik kon nu de mogelijkheid krijgen om aan de afdeling onderwijs van de Württembergse overheid een memorandum voor te leggen meteen bij de oprichtingsbijeenkomst van de Waldorfschool. 
2367 In dit memorandum zette ik uiteen dat we natuurlijk een zekere speelruimte moeten hebben, waarbinnen we ons geheel en al alleen maar richten naar wat we vanuit de menselijke natuur methodisch voor juist houden. En zo zei ik: ik zou graag vanaf het binnenkomen in de school tot aan het negende levensjaar, voor de eerste drie klassen, vrije speelruimte willen krijgen om het leerplan in te richten en de methoden zoals ze zijn; maar dat dan het kind in het negende levensjaar in staat is om over te stappen naar de vierde klas van elke andere school. Dan is er weer vrije speelruimte nodig tussen het negende en twaalfde levensjaar; daartussen kan in de klassen de indeling gemaakt worden zoals wij die voor juist houden. Op het twaalfde jaar kan het kind weer overstappen naar de overeenkomstige klas van een gewone school. En zo ook met het voltooide veertiende jaar. En vanaf daar is dan geen staatstoezicht meer, maar alleen de uiterlijke eis dat wanneer de betreffende personen naar de universiteit gaan, zij hun examen moeten doen. 
2368 Zo kon helemaal vanaf het begin volledig een modus gevonden worden - weliswaar een compromis, maar waar bestaat er tegenwoordig iets anders dan compromissen? Zonder compromissen zullen we pas kunnen werken als er een algemeen begrip voor de Waldorfschool zal zijn gevonden. Het is dus absoluut mogelijk geweest om een zo groot mogelijke speelruimte te krijgen van de overheid. 
2369 Voor het overige kan alleen maar gezegd worden dat ik eigenlijk met alle manieren waarop de overheidsinstanties ons tegemoet zijn gekomen buitengewoon tevreden kan zijn. Ik had me eigenlijk niets beters in dit opzicht kunnen wensen. De Waldorfschool kan zich tot nu toe ten opzichte van de bestaande onderwijsinspectie op buitengewoon vrije manier ontwikkelen. 
2370 Er zullen problemen zijn als de jonge mensen moeten overstappen naar de universiteit; daar moeten ze voor hun examens slagen, en we weten toch hoe het bij examens kan toegaan, hoeveel dan van het zogenaamde geluk enzovoort kan afhangen. Maar de Waldorfschool kon zich volstrekt als een vrije school in dit opzicht ontwikkelen, en we kunnen zeggen dat juist de onderwijsinspectie een bepaalde, grote interesse ervoor heeft getoond. In dit opzicht mogen we eigenlijk helemaal niet klagen. Dat moet benadrukt worden. 
2371 Alleen, vanzelfsprekend wacht ons de dreiging dat, naarmate de mensheid verder in de vooruitgang voortgaat, in de stijl die nu eenmaal in de huidige chaos gewoonte is geworden, dat er onvrijere situaties komen waar we op afstevenen. Dus kan het natuurlijk absoluut onder de komende nieuwe wet op het basisonderwijs zo zijn dat men ons ooit moeilijk gemaakt gaat worden. Tot nu toe was daar helemaal geen sprake van.