GENOVEVA VAN BRABANT, 3 APRIL
Luc Cielen in Rinkkrant 726 van 2 april 2004
Een sprookjeshuwelijk.
Een leven als in een sprookje.
Inderdaad, maar niet in de positieve zin.
Misschien was haar leven zelfs gewóón een sprookje, want het thema van de legende die over haar verteld wordt is een sprookjesthema, dat je dus ook in echte sprookjes tegen komt.
Genoveva, dochter van de hertog van Brabant in Leuven leefde in de tijd dat Karel Martel, de grootvader van Karel de Grote, het moest opnemen tegen de Moren, die vanuit Spanje in noordelijke richting opdrongen en het Frankische Rijk - dat toen bestuurd werd door de ‘vadsige koningen’ - bedreigden.
Zij huwt een zekere Siegfried, paltsgraaf, afkomstig uit de omgeving van Trier, en vestigt zich samen met hem in een slot aan de oevers van de Moezel, op de grens tussen wat wij nu kennen als de Eifel en de Hunsrück.
Zij beminnen elkaar oprecht en leiden een gelukkig huwelijksleven. Daarin komt verandering door de oprukkende Moren. Karel roept Siegfried op om samen met hem ten strijde te trekken. Siegfried moet deze oproep beantwoorden en vertrekt ten strijde, vergezeld van zijn trouwe vazal Wolf. Slot, vrouwe en landgoed geeft hij in handen van een andere vazal : Golo. Siegfried denkt dat hij alles naar best vermogen heeft geschikt en vertrekt. Maar hij vergist zich. Die Golo, die nu zijn plaats ingenomen heeft, is niet de meest betrouwbare figuur. Al nel blijkt dat ook, want hij valt Genoveva lastig. Die wijst echter al zijn toenaderingspogingen vastberaden af en weigert op zijn avances in te gaan. Golo is gekrenkt en bedenkt een plan om zich van Genoveva te ontdoen en zich definitief meester te maken van burcht en land. Amper twee maanden na het vertrek van Siegfried zit het al zo hoog dat hij besluit Genoveva bij haar echtgenoot aan te klagen. Hij stuurt een boodschapper zuidwaarts die een brief aan Siegfried overhandigt, waarin staat dat Genoveva zoete broodjes bakt met een van haar dienaren. Siegfried is eerst stomverbaasd, maar komt tot het besluit dat Golo, die hij als een trouwe vazal beschouwt, wel eens gelijk zou kunnen hebben. Hij antwoordt dan ook dat Genoveva goed onder controle moet gehouden worden en dat het maar best is dat ze opgesloten wordt, zodat Golo haar voortdurend onder zijn toezicht heeft.
Enkele maanden later - Siegfried is net geen 9 maanden van huis - bevalt Genoveva van een kind. Golo houdt deze geboorte angstvallig geheim. Slechts één oude dienares van Genoveva heeft toegang tot de toren waarin Genoveva (nu met haar kind, dat zij Benoni heeft genoemd) verblijft. Golo wacht rustig af; niemand weet intussen van de geboorte. Als er goed twee maanden voorbij zijn, laat hij aan Siegfried weten dat Genoveva pas van een zoontje is bevallen en dat het dus duidelijk een vrucht is van de overspelige liefde van Genoveva.
Als Siegfried de brief leest, ontsteekt hij in een begrijpelijke woede en schrijft onmiddellijk terug : laat Genoveva en het kind in de rivier verdrinken.
Golo is tevreden. Zijn plan slaagt ongelooflijk goed. Hij stuurt twee dienaren in het geheim met Genoveva en Benoni het woud in. Maar als de dienaren bij de rivier komen waarin ze Genoveva moeten verdrinken, krijgen ze toch medelijden met haar en ze komen overeen haar te laten vluchten. Wel nemen ze de ringen van haar vingers om als bewijsstuk te tonen aan Golo. Daarmee keren ze dan ook terug naar Golo.
Genoveva trekt met haar zoontje diep, diep het woud in van het Eifelland en vindt een grot waarin ze kan wonen. Aanvankelijk uiterst primitief, maar geleidelijk aan met een héél klein beetje comfort, dankzij de onverdroten inspanningen van Genoveva. En met de hulp van God, want die heeft gezien hoe de trouwe en gelovige Genoveva in nood is geraakt. Hij stuurt een hert in haar richting, een hert dat pas gekalfd had, maar haar jong verloren heeft. Zo komt Genoveva aan voldoende melk voor haar baby’tje en voor zichzelf. De tijd vordert en stilaan leert Genoveva zich in het woud te handhaven. Voor haar levensonderhoud graaft ze wortels uit, plukt woudvruchten, leeft van schors en bladeren en paddestoelen. Haar zoontje groeit er op, ver van de mensen. Zes jaar langt duurt dit.
In de tussentijd is Siegfried thuis gekomen en verneemt van Golo, dat hij het bevel van zijn meester heeft uitgevoerd en dat Genoveva, de vrouw van wie hij zoveel hield, dood is, tezamen met haar onechtelijk kind. Maar Siegfried begrijpt het toch niet helemaal en heeft toch spijt van zijn bevel want heimelijk houdt hij nog steeds zielsveel van zijn Genoveva en verwijt hij zich zijn bevel.
Het jachtseizoen breekt aan en op een dag, bij de achtervolging van een hert, dwaalt Siegfried ver af van zijn gezelschap en verdwaalt in het woud. Zo komt hij bij de grot waarin Genoveva met Benoni leeft. En plots staan man en vrouw tegenover elkaar. Genoveva heeft hem ogenblikkelijk herkend en staat even als versteend van angst. Daardoor krijgt Siegfried de tijd om de gelaatstrekken van deze wilde vrouw nauwkeurig te bekijken en hij herkent haar. Dan volgt de grote verzoening. Genoveva vertelt in één adem alles wat haar overkomen is en Siegfried beseft dat hij zéér onrechtvaardig is geweest. Hij sluit haar in zijn armen, neemt zijn eigen zoontje op zijn knieën en overgelukkig neemt hij beiden mee terug naar zijn burcht, waarbij zij hem de weg wijst (op het rechte pad brengt).
Golo ziet zijn heer en meester daar aankomen, en ziet tot zijn stomme verbazing dat hij vergezeld is van Genoveva en haar zoontje. Hij beseft ogenblikkelijk wat het toeval heeft uitgericht en wil aan de haal gaan. Maar dat is hem onmogelijk. Hij wordt vastgegrepen, opgesloten en reeds de volgende dag verschijnt hij voor Siegfried, die recht over hem zal spreken. De doodstraf is het minste wat hem te wachten staat. Maar Genoveva grijpt in : zij wil geen kwaad met kwaad vergelden. Zij smeekt haar echtgenoot om te doen zoals Christus zeven eeuwen eerder heeft gedaan : zijn vijanden vergeven. Zo doet dus ook Siegfried. Hij jaagt Golo uit zijn land met de opdracht nooit ofte nimmer nog een voet in zijn graafschap te zetten. Hij verklaart hem binnen zijn rijk vogelvrij, zodat iedereen gemachtigd is hem te doden. Zo verdwijnt Golo en kunnen Genoveva en Siegfried eindelijk aan een lang en gelukkig leven beginnen.
Er is zo weinig bekend over Genoveva dat alles wat we over haar gezegd en geschreven hebben eigenlijk alleen legende is. Een mooie legende over ware huwelijkstrouw is het, die vele generaties heeft kunnen bekoren. Vooral de generatie van de negentiende eeuw vond in deze sage een haast onuitputtelijke bron. Steeds opnieuw werd het verhaal bewerkt en herschreven. Het werd een echte volksroman. grote en bekende schrijvers hebben haar levensverhaal tot boek of toneel bewerkt. In de aanvang van de twintigste eeuw duikt ze zelfs op in een gedicht van Paul van Ostaijen.
HULDEGEDICHT AAN SINGER
Slinger
Singer
naaimasjien
Hoort
Hoort
Floris Jespers heeft een Singernaaimasjien gekocht
Wat
Wat
jawel
Jespers Singer naaimasjien
hoe zo
jawel
ik zeg het u
Floris Jespers heeft een Singernaaimasjien gekocht
Waarom
waardoor
wat wil hij
Jawel
hij zal
hoe zo
Circulez
want
SINGERS NAAIMASJIEN IS DE BESTE
de beste
waarom
hoe kan dat
wie weet
alles is schijn
Singer en Sint Augustinus
Genoveva van Brabant
bezit ook een Singer
die Jungfrau von Orleans
Een Singer?
jawel
jawel jawel jawel ik zeg het u een Singer
versta-je geen nederlands mijnheer
Circulez
Bitte auf Garderobe selbst zu achten
ik wil een naaimasjien
iedereen heeft recht op een naaimasjien
ik wil een Singer
iedereen een Singer
Singer
zanger
meesterzangers
Hans Sachs
heeft Hans Sachs geen Singermasjien
waarom heeft Hans Sachs geen Singer
Hans Sachs heeft recht op een Singer
Hans Sachs moet een Singer hebben
de Duitse kunstenaar Ludwig Richter heeft haar in een gravureeks uit 1848 prachtig uitgebeeld.
En de legende van Genoveva van Brabant is één van die legenden die een vaste plaats hebben verworven in de verhalen voor derde en vierde klas.