Nederlands
Jachthonden
Latijn
Canes Venatici
Frans
Chiens de chasse
Engels
The hunting dogs
Duits
Jagdhunde
Het sterrenbeeld Jachthonden of Canes Venatici is niet zo oud. Het beeld
heeft pas in de loop van de zeventiende eeuw zijn vorm en zijn naam gekregen.
Hevelius, de Poolse astronoom, was degene die het initiatief nam om de twee
heldere sterren tussen Boötes en Grote Beer tot één sterrenbeeld bijeen te
voegen. Vóór zijn tijd behoorden deze twee sterren (tezamen met nog een
twintigtal kleinere sterren) tot het sterrenbeeld Grote Beer. Dat de idee van
Hevelius niet zo slecht was, heeft de historie bewezen. Tot op de dag van
vandaag bleef het sterrenbeeld bestaan.
De keuze van de naam is eenvoudig. Als Boötes de jager is, die jaagt op de
beer, dan kon het niet anders of dit sterrenbeeld moest de jachthonden
voorstellen. Zo zal Hevelius geredeneerd hebben. Maar in de mythologie is er
echter geen spoor van jachthonden te bekennen. Boötes is daar helemaal op zijn
eentje op jacht. Maar hoe dan ook: het zit logisch in elkaar, en de astronomen
maken er al lang geen punt meer van, zij hebben de jachthonden aanvaard.
Ja, soms wordt er nog wel een andere interpretatie gegeven. Voor sommigen
zijn het twee pups, jonge honden. Maar de algemene opvatting is dat het twee
hazewinden zijn, die door Boötes aan de lijn gehouden worden, klaar om de beer
te achtervolgen. Zo wordt het sterrenbeeld ook meestal afgebeeld.
In het Frans heet dit sterrenbeeld: Chiens de chasse of
Levriers.
De Italianen hebben een gelijkluidende benaming:
Levrieri.
De Duitsers spreken over Jagdhunde en de
Engelsen over The hunting dogs.
DE STERREN VAN DE JACHTHONDEN
De sterren van het sterrenbeeld Jachthonden zijn veel ouder dan het
sterrenbeeld. Ook in hun benaming. Toch zijn de oude benamingen van de twee
helderste sterren van dit sterrenbeeld in het vergeetboek geraakt. Nieuwe
namen hebben zich opgedrongen, en worden nu courant gebruikt.
Chara of
Asterion
is de naam van de op één na
meest lichtsterke ster van dit sterrenbeeld. De officiële benaming is: Bèta
Canum Venaticorum. Zij staat rechts (het verst verwijderd van Boötes).
La Superba
Gamma (de derde ster) uit de Jachthonden heet La Superba. Ze
kreeg die naam van de Romeinse astronoom Angelo Secchi (1818 - 1878) omdat
haar licht zo schitterend straalt in het prisma.
COR CAROLI
De helderste ster van de Jachthonden is natuurlijk Alpha Canum Venaticorum.
Zij heet ook COR CAROLI. Deze ster duidt in het beeld de
halsband aan van de hond Chara. Eind mei staat ze om middernacht hoog in het
zuiden; het is een ster die in de late lente en vroege zomer opvalt.
De naam Cor Caroli heeft echter niets te maken met een of andere jachthond.
De naam is amper drie eeuwen geleden gegeven en houdt verband met een
heuglijke gebeurtenis in het Engelse Koninkrijk. Al heeft ook het Nederlandse
vorstenhuis er iets mee te maken.
Eind mei is deze ster op haar stralende hoogtepunt. Zo was het ook op 28
mei 1660. Die avond keerde King Charles II terug naar Londen.
Sir Charles
Scarborough, de hoffysicus, had opgemerkt dat die ster zo opvallend straalde
die avond, en stelde daarom voor de ster te noemen naar zijn werkgever: koning
Charles. Hij moet wel erg veel van zijn vorst gehouden hebben, want het beeld
dat hij voorstelde, en waarmee de ster soms ook afgebeeld wordt, is een ster
in een gekroond hart.
Was die thuiskomst van Charles dan zo belangwekkend?
Om dat te beoordelen moeten we even onderduiken in de Engelse geschiedenis.
De geschiedenis begint in 1649.
Eind januari wordt de Engelse koning
Charles I op bevel van het parlement onthoofd. Hij had de strijd met het
parlement definitief verloren, ondanks alle mogelijke beden om hulp in binnen-
en buitenland. Enkele dagen later roepen Schotten en Ieren zijn zoon Karel II
tot koning uit. Maar in Engeland zelf wil men nog niet van een nieuwe koning
weten.
Dan komt uit Holland Stadhouder Willem II opdagen. Hij is de schoonzoon van
de vermoorde Karel I. Hij wil via een militaire interventie de zaken regelen,
maar vindt weinig gehoor.
De Engelse puriteinen roepen de republiek uit. En
niemand minder dan Oliver Cromwell, die zulke schitterende veldslagen had
geleverd, zal de republiek leiden. Hij verslaat de Schotten, die Karel II
ondanks alles toch tot koning kronen. Maar Karel moet ten slotte het onderspit
delven en vlucht naar Den Haag, dicht bij zijn schoonbroer dus. De Nederlandse
Republiek probeert nog op alle mogelijke manieren Cromwell het leven zuur te
maken, maar niets helpt. Zij moet het zelf afleggen tegen deze bekwame
vechtersbaas, en Karel is kroon en koninkrijk kwijt. Definitief, zo lijkt het
wel.
Maar op 3 september 1658 sterft Cromwell. Alhoewel hij geen koning was
(hij had de koningskroon geweigerd) volgt zijn zoon Richard hem op. Maar de
zoon is niet uit hetzelfde hout gesneden als de vader, en al snel pleegt het
leger een staatsgreep tegen hem.
In 1660 is de tijd rijp voor de restauratie:
koning Karel II krijgt, na heel wat concessies gedaan te hebben, gratie en komt
weer terug naar Engeland. Kroon en Rijk krijgt hij terug. Zo komt het dat hij
op 28 mei bij Londen aankomt en er de volgende dag een Plechtige Intocht
houdt. De Engelsen zijn tevreden hun koning weer terug te hebben, ze zijn al
lang vergeten wat de vorige (Karel I) allemaal uitgespookt had. Ze zullen het
zich echter gauw herinneren, want Karel II begint al snel met een grote
schoonmaak.
Maar op 28 mei is dat nog niet ter sprake; toen was alles nog in
feest, en die éne ster daar in het sterrenbeeld Jachthonden stond daar zo
schitterend te stralen: ze kreeg de naam van de koning toegespeeld: HART VAN KAREL
of COR CAROLI
Dit sterrenbeeld wordt niet behandeld in de lessen
astronomie in de lagere school.
De namen van de sterren in de belangrijkste sterrenbeelden
Een beknopt overzicht van de sterrenbeelden die in de lessen astronomie aan
bod komen
.JPG)