https://www.cielen.eu

 

De toekomst van het handschrift

Leren schrijven met pen en papier is niet meer zo belangrijk nu we toch alles intikken op schermen en toetsenborden. Toch? Deskundigen denken daar heel anders over.

 

Uittreksel uit een artikel van IRENE DE POUS in Tijdschrift Onze Taal, november 2017

 

Handgeschreven.

Het brengt dezelfde associaties met zich mee als zelfgebakken, waarbij je al snel denkt aan begrippen als aandacht, moeite, zorg en persoonlijk. Het zijn de uitzonderingen op de regel in een wereld van drukdrukdruk en massaproductie. Daarom prijken er op krijtborden in hippe restaurants en koffiebars steeds vaker handgeschreven lattes en zeewierburgers, en is zelfs snackbarketen FEBO overgestapt op een handgeschreven letter in zijn huisstijl. Ook in cafés en restaurants zie je steeds vaker krijtborden met kunstig getekende letters. Behalve dat het er gezellig uitziet, is dit ook slim. Volgens consumentenpsycholoog Patrick Wessels ervaren consumenten producten die met een handschrift worden aangekondigd als verser. Want ons brein associeert een handschriftletter met moeite en aandacht, schrijft Wessels op zijn weblog. En het koppelt die associatie vanzelf aan de manier waarop het eten is bereid.

 

 

De handschriftletter helpt het verhaal van “dagverse kwaliteit en klassiek vakmanschap” te vertellen, zo legt FEBO uit in het Vakblad voedingsindustrie. Maar handgeschreven tekst is meer dan een relict van voorbije tijden, handig ingezet voor marketingdoeleinden. Steeds meer wetenschappelijk onderzoek wijst erop dat schrijven de toekomst heeft. Met de hand schrijven heeft voordelen die het typen ontbeert. Zo helpt het de ontwikkeling van hersenen. Hoe zit dat precies? En in hoeverre doet het onderwijs hier zijn voordeel mee?

 

Plezier

Met de hand leren schrijven is een van de moeilijkste vaardigheden die een kind leert, zegt Jeanette Sies-Nijholt. Zij heeft een praktijk voor handschriftverbetering, waarin ze kinderen en volwassenen helpt die moeite hebben met een leesbaar handschrift. “Want als je moeite hebt met het schrijven, kun je je minder goed op de inhoud concentreren. Dat zet je op achterstand op school.” En daarnaast: schrijven is leuk. “Ik probeer dan ook altijd als eerste het plezier in schrijven terug te brengen.” Daarom maakt Sies-Nijholt bijvoorbeeld ook gebruik van spellen en creatieve opdrachten.

 

In haar praktijk ziet zij wat er allemaal mis kan gaan:

hoofdletters tussen de kleine letters,

verschillende schrijfrichtingen (achterover, voorover, rechtop) door elkaar,

de lussen en stokken van de p en g niet onder maar op de lijn,

en een verkeerde schrijfhouding: niet met de voeten op de grond, schuin voor de tafel, en zonder soepele pengreep.

 

“Sommige kinderen krijgen opdrachten terug van de leerkracht omdat die de tekst niet kan lezen. Soms kunnen de kinderen het ook zelf niet lezen.”

 

 

Verwaarloosd

De oorzaak van een slecht handschrift kan een motorisch probleem zijn, maar veel vaker gaat het gewoon om te weinig oefening. “In de onderbouw wordt nog wel aandacht besteed aan schrijven, maar in de bovenbouw wordt het vaak verwaarloosd”, zegt Aartje Schoemaker van het Platform Handschriftontwikkeling, een initiatief dat zich inzet voor het behoud van het handschrift. “Als een kind slecht schrijft, zeggen leerkrachten vaak: ‘Typ het maar op de computer. Dat is makkelijker.’ En het idee is dat we in de toekomst toch alles typen.” Het Platform Handschriftontwikkeling probeert leerkrachten te overtuigen van het tegendeel. Met een team van negen vrijwilligers – van fysiotherapeuten tot grafologen – beantwoordt het platform binnenkomende vragen over het handschrift. En dat zijn er steeds meer. Vragen gaan over nieuwe schrijfmethodes, adressen voor handschrifthulp en technische tips. Ze krijgen van scholen zelfs de vraag of ze hun kinderen nog wel moeten leren schrijven met de hand.

 

Jazeker, zegt het platform, en ze voelen zich gesteund door wetenschappelijke studies. Zo blijkt uit onderzoek dat met de hand leren schrijven kinderen helpt bij het leren lezen. Want als je schrijft, leer je de letter echt kennen. Sies-Nijholt: “Op de computer geeft iedere toets hetzelfde gevoel aan je vingers als je hem intoetst, maar als je schrijft, heeft elke letter een eigen begin- en eindpunt, schrijfrichting en plaats op de regel.”

 

Daarnaast is het schrijven met de hand een sterk staaltje fijne motoriek en daarmee goed voor de ontwikkeling van onze hersenen. Schoemaker: “Als je schrijft, werken zes hersengebieden razendsnel met elkaar samen. Dat van de motoriek, de taal, vormherkenning, oog-handcoördinatie, ruimtelijk inzicht en emotie.Zo bepaalt emotie de druk waarmee je schrijft en de spanning op de spieren, en heb je ruimtelijk inzicht nodig om de ruimte in te schatten. “Op de computer is de ruimte al ingedeeld, maar als je schrijft, moet je je krachten inschatten, afstanden overbruggen.”

 

Het proces waarbij deze vaardigheid in onze hersenen inslijt en tot een automatisme wordt, neemt jaren in beslag. “Op je vijfde, zesde begin je heel voorzichtig met schrijven. Zo rond je twaalfde heb je vaak nog een echt kinderschrift. Pas in de jaren daarna komt de ontwikkeling naar een persoonlijk handschrift”, zegt Wim de Jong, forensisch handschriftdeskundige. “Rond je 24ste is het schrift uitontwikkeld. Dan blijft het meestal stabiel totdat er door ziekte of ouderdom veranderingen optreden.”

 

Wie notities met de hand maakt, verwerkt informatie beter, zo blijkt uit onderzoek.

 

Ook het Platform Handschriftontwikkeling ziet nog overal toepassingen van het handschrift: op boodschappenbriefjes, in dagboeken en op wenskaarten, maar ook bijvoorbeeld in de zorg, waar veel informatie wordt bijgehouden in zorgmappen. Oftewel: je kunt het maar beter leren, want je hebt het gewoon nog nodig als volwassene.

 

Het meest schrijven volwassenen misschien nog wel met de hand als ze aantekeningen en notities maken. Daarbij blijkt hét grote nadeel van schrijven met de hand, namelijk het tempo, juist voordelig te werken. Want wie notities met de hand maakt, verwerkt informatie beter, zo blijkt uit onderzoek uit 2016 aan de universiteit van Princeton. Door het lage tempo moet je informatie parafraseren en selecteren. Door deze actieve verwerking bleken studenten die met de hand aantekeningen hadden gemaakt vragen beter te kunnen beantwoorden en de informatie langer te onthouden.

 

J.K. Rowling

Niet alleen voor kennisverwerking, maar ook voor de productie van ideeën lijkt schrijven met de hand voordelen te hebben. Zo bleek uit onderzoek van de universiteit van Washington onder basisschoolkinderen dat ze met de hand langere opstellen schreven en meer ideeën produceerden dan met de computer. Mogelijk is het lagere tempo hierbij weer een voordeel. Schrijven gaat langzamer, dus het geeft je hersenen meer tijd om stil te staan bij de ideeën die zich vormen en – net als bij kennisverwerking – om op een abstracter niveau te denken. Ook de activering van de verschillende hersengebieden en de combinatie van bewegen en denken kunnen het ontstaan van ideeën beïnvloeden en de creativiteit bevorderen. Sommige schrijvers, zoals J.K. Rowling, schrijven hun eerste versie daarom nog altijd met de hand.

 

https://www.cielen.eu